Alicja Janiak
KULT SERCA PANA JEZUSA
Litania do Serca Pana Jezusa jest ściśle związana z kultem Serca Jezusowego. Warto więc przypomnieć po krótce jego historię.
Kult ten zrodził się zaraz po męce i śmierci Pana Jezusa. Początek sięga już czasu Golgoty, kiedy Matka Boża, św. Jan i św. Maria Magdalena jako pierwsi oddali hołd przebitemu włócznią setnika Sercu Zbawiciela. Miał on charakter prywatnych nabożeństw[1]. W okresie średniowiecza kult Serca Jezusowego łączył się z bardzo żywym nabożeństwem do Najświętszej Rany Boku Jezusa. Zakon Kaznodziejski założony przez św. Dominika Guzmana, potocznie zwany dominikanami, bardzo wcześnie przyswoił sobie nabożeństwo do zranionego Boku i Serca Pana Jezusa. W piątek po oktawie Bożego Ciała, a więc w dzień, który Chrystus wybrał sobie na święto Jego Serca, dominikanie odmawiali oficjum o Ranie Boku Pana Jezusa.
Cześć Boskiemu Sercu Jezusa oddawała św. Mechtylda z Hackeborn († 1298). Jej siostra, św. Gertruda z Helfty († 1301) napisała dzieło pt. Poseł Bożej pobożności, czyli poemat o Bożej miłości, której źródłem jest Najświętsze Serce Syna Bożego. Do św. Małgorzaty z Kortony († 1297) Pan Jezus powiedział: „Połóż twe ręce na ranach moich rąk!” I wówczas otworzyła się rana Jego boku, a święta ujrzała w niej Serce Zbawcy[2].
Od XVII wieku nabożeństwo do Serca Pana Jezusa staje się kultem publicznym. Do jego rozwoju przyczyniło się dwoje francuskich świętych: św. Jan Eudes († 1680) i św. Małgorzata Maria Alacoque († 1690), żyjąca w klasztorze wizytek w Paray-le-Monial. Pierwszy działał bardziej z własnej inicjatywy, zaś św. Małgorzata miała serię objawień Pana Jezusa w latach 1673-1675, dzięki którym poznała istotę i formy kultu Jego Serca. Podczas jednego z objawień Jezus powiedział do Małgorzaty: „Moje Boskie Serce tak płonie miłością ku ludziom, że nie może dłużej utrzymać tych płomieni gorejących, zamkniętych w moim łonie. Ono pragnie rozlać je za twoim pośrednictwem i pragnie wzbogacić ludzi swoimi Bożymi skarbami”.
Podczas trzeciego objawienia, w czasie wystawienia Najświętszego Sakramentu pojawił się Pan Jezus jaśniejący chwałą, ze stygmatami pięciu ran i ze swoim Sercem pełnym blasku. Zażądał wtedy, aby w duchu wynagrodzenia w każdą noc przed pierwszym piątkiem miesiąca była odprawiana Godzina Święta, to znaczy godzinna adoracja Najświętszego Sakramentu, i aby Komunia święta w pierwsze piątki miesiąca była ofiarowana w celu wynagrodzenia Jego Boskiemu Sercu za grzechy ludzkości.
W dniu 10 VI 1675 roku, w piątek po oktawie Bożego Ciała podczas ostatniego wielkiego objawienia Pan odsłonił swoje Serce i powiedział do niej: „Oto Serce, które tak bardzo umiłowało ludzi, że nie szczędziło niczego aż do zupełnego wyniszczenia się dla okazania im miłości, a w zamian za to doznaje od większości ludzi tylko gorzkiej niewdzięczności, wzgardy, nieuszanowania, lekceważenia, oziębłości i świętokradztw, jakie oddają mu w tym Sakramencie Miłości. Lecz najbardziej boli Mnie to, że w podobny sposób obchodzą się ze Mną serca służbie mojej szczególnie poświęcone. Dlatego żądam, aby pierwszy piątek po oktawie Bożego Ciała był odtąd poświęcony jako osobne święto ku czci mojego Serca i na wynagrodzenie Mi przez Komunię i inne praktyki pobożne zniewag, jakich doznaję. W zamian za to obiecuję ci, że Serce moje wyleje hojne łaski na tych wszystkich, którzy w ten sposób oddadzą Mu cześć lub przyczynią się do jej rozszerzenia”[3].
Pan Jezus dał św. Małgorzacie Alacoque dwanaście obietnic, dotyczących czcicieli Jego Serca: „[…] dam im łaski potrzebne w ich stanie, ustalę pokój w ich rodzinach, będę ich pocieszał w utrapieniach, będę ich pewną ucieczką w życiu, a szczególnie w godzinę śmierci, będę im błogosławił w ich przedsięwzięciach, grzesznicy znajdą w mym Sercu źródło i ocean miłosierdzia”[4].
Warto nadmienić, że niezależnie od trendów ogólnokościelnych kult Serca Jezusa rozwijał się w Polsce. Przejawem tego są przeżycia mistyczne bł. Doroty z Mątów († 1394), słynnej rekluzy z Kwidzynia. A kilkanaście lat przed objawieniami w Paray-le-Monial poznański jezuita o. Kasper Drużbicki († 1662) zasłynął propagowaniem kultu Serca Jezusa, układał specjalne litanie, a pośmiertnie w 1683 r. wydano pierwszy w świecie podręcznik czcicieli Serca Jezusa pt. Meta cordium Cor Jesu.
W 1705 r. w Warszawie powstało prężnie działające Bractwo Najświętszego Serca Jezusa. W wyniku jego działalności w 1765 r. polscy biskupi wysłali prośbę do papieża Klemensa XIII o ustanowienie specjalnej uroczystości ku czci Boskiego Serca Jezusa. Początkowo było to święto dla Polski i bractw Serca Jezusa. Papież bł. Pius IX w 23 VIII 1856 r. rozciągnął je na cały Kościół powszechny. Sto lat później teologiczne uzasadnienie tego kultu dał papież Pius XII w encyklice Haurietis aquas (z 15 V 1955).
[1] https://www.swkrzyz.bydgoszcz.pl/aktualnosci/polska/74409/skad-wziela-sie-uroczystosc-i-kult-serca-pana-jezusa [24 IX 2024].
[2] https://brewiarz.pl/czytelnia/nspj.php3 [24 IX 2024].
[3] https://brewiarz.pl/czytelnia/nspj.php3 [24 IX 2024].
[4] Tamże.
Fotografia: Alicja Janiak, archiwum prywatne.